Het aanbod van goede christelijke boeken voor jongeren is zowel kwantitatief als kwalitatief beneden peil. Daarom: auteurs gevraagd die complexe en schurende thema’s niet uit de weg gaan en tijd willen nemen voor hun boek.
Jongeren lezen steeds minder. Dat is zorgwekkend maar niet verrassend, gezien de toenemende concurrentie van sociale media, school, werk en andere tijdsbestedingen.
Om de aandacht van jongeren (14-18) te winnen, moeten boeken aantrekkelijk, relevant en van hoge kwaliteit zijn. Als jury van de youngadultprijs (YA-prijs) trekken we aan de bel omdat het huidige aanbod van christelijke youngadultboeken (YA-boeken) hierin tekortschiet. Zowel kwantitatief als kwalitatief is het aanbod onvoldoende. Daarmee dreigt de belangrijke pedagogische en vormende functie van boeken verloren te gaan.
In dit artikel lichten we eerst de kenmerken en het belang van YA-boeken toe. Vervolgens werken we zowel het kwantitatieve als het kwalitatieve tekort uit. Ten slotte doen we een oproep aan schrijvers en uitgevers.
Specifieke kenmerken
YA-boeken vertonen doorgaans specifieke kenmerken wat betreft plot, personages, thema’s en stijl. Ten eerste hebben YA-boeken een vlotte stijl, om de aandacht van jongeren vast te houden.
Ten tweede zijn de personages geloofwaardig en realistisch en zitten ze in dezelfde levensfase als de doelgroep, wat identificatie mogelijk maakt. Verder worden gevoelige en zware thema’s zoals drugsgebruik, seksualiteit, mentale gezondheid en sociale druk openlijk besproken.
Jongeren komen hiermee immers in aanraking. Als laatste bevat het verhaal diepgang en enige literaire complexiteit, maar het wordt niet te veel van het goede.
Vensters en spiegels
Verhalen lezen is allereerst een gezonde en aangename vorm van ontspanning. Om deze functie te optimaliseren is het van belang dat boeken aansluiten bij de interesses van de lezer.
Daarnaast heeft een YA-boek een belangrijke pedagogische en vormende functie voor jongeren gedurende de (vroege) adolescentie. In deze onstuimige leeftijdsfase, waarin jongeren langzaamaan loskomen van hun ouders en een eigen identiteit ontwikkelen, bieden verhalen een rijke en veilige omgeving om de wereld en zichzelf te ontdekken. Boeken bieden vensters en spiegels. Ze zetten aan tot verkenning en reflectie.
Verhalen vormen vensters op de wereld. Lezen is immers de meest CO2-neutrale manier om de hele wereld over te reizen en kennis te maken met andere mensen, culturen, religies en gedachten. Verbondenheid hiermee via boeken vergroot ons inlevingsvermogen, stimuleert het genuanceerd en kritisch denken en voorkomt simpele vooroordelen en uitsluiting.
Ook fungeren verhalen als spiegels. Lezen zet immers aan tot reflectie en nadenken over de vraag wie we zelf (willen) zijn in deze wereld.
Zowel het venster als de spiegel geldt als een kader. Een goed christelijk YA-boek kan jongeren aanzetten tot het vormen van een christelijk waardenkader. Het is dan ook erg belangrijk dat er boeken zijn die jongeren ruimte bieden voor ontdekking en aanzetten tot bezinning. Lector dr. Janneke de Jong-Slagman sprak hierover in haar lectorale rede (12 juni) met als titel ”En ze lazen nog lang en gelukkig”.
Gebrekkige boekkeuze
Onze analyse is dat christelijke uitgeverijen te weinig van dit soort boeken (kunnen) uitgeven. Dit werd eerder aangekaart door Gerjanne van Lagen en Jan Jaap Karsten (RD 25-1-2024). Ook Pieter Beens schreef hierover (RD 6-3-2020).
Het was aanzienlijk moeilijker om een longlist voor de YA-prijs samen te stellen dan voor Het Hoogste Woord (christelijke kinderboekenprijs), omdat het aantal titels beperkt was. Daarbij is het aanbod qua genre weinig divers. In de meest recente longlist waren slechts twee genres vertegenwoordigd: het hier-en-nu-verhaal en het historische verhaal.
Kwaliteit ontoereikend
Vorming door verkenning en reflectie komt tot stand wanneer lezers volledig worden opgenomen in een verhaal. Ze moeten emotioneel getransporteerd worden. Om dit te bewerkstelligen moeten schrijvers een breed palet aan verhaalelementen en taalrijkdom (ook wel literaire middelen genoemd) inzetten.
Het huidige aanbod van christelijke YA-boeken is hierin erg beperkt. Ten eerste zijn de personages vaak oppervlakkig en worden ze niet diepgaand uitgewerkt. Daarbij is de geschetste wereld doorgaans veilig en voorspelbaar. Ook zijn taalgebruik en taalvariatie niet uitdagend genoeg. Verder is het verhaalverloop standaard en kent het weinig verrassingen. Als laatste ontbreken diepere thematische lagen vrijwel volledig.
Door een tekort aan diversiteit en kwaliteit voorziet het aanbod onvoldoende in de leesbehoeften van jongeren en zet het niet aan tot verkenning en reflectie. Hiermee gaat een belangrijke pedagogische en vormingskans verloren.
Oproep!
Een goed YA-boek schrijven is eenvoudiger gezegd dan gedaan. Een rijk literair boek schrijf je niet in een paar maanden; daar heb je tijd voor nodig. Zo’n boek heeft bovendien ook tijd nodig om te groeien bij de auteur. De huidige tendens, waarin schrijvers naast ander werk meerdere boeken per jaar schrijven, is dan ook erg bedenkelijk.
Ook is auteursbegeleiding door redacteuren en/of schrijfcoaches essentieel. Deze begeleiding gaat veel verder dan het redigeren van een boek. Ze draagt ook bij aan de ontwikkeling van een verhaal.
Als laatste vraagt het om moed om te schrijven over complexe en schurende thema’s die kenmerkend zijn voor YA-boeken. De wereld dringt zich via allerlei kanalen op aan jongeren. Zij worden daardoor geconfronteerd met belangrijke vragen. Boeken voor jongeren die aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen, zijn daarom van het hoogste belang bij het opvoeden en vormen van een volgende generatie.
Dus: wie schrijft ‘het’ YA-boek van 2026, of liever 2027?
Dit artikel is ook verschenen als opinie-artikel in het RD van 28 juni 2025. Roel schreef dit artikel namens de jury van de youngadult-prijs van het Platform Christelijke Kinderboeken (PCK).
