Op 26 september werd in Apeldoorn het boek Getrouw verbonden. Brede burgerschapsvorming voor de christelijke leraar gepresenteerd. De speciale Studium-Generale-avond van Driestar educatief, voor de gelegenheid georganiseerd in samenwerking met uitgeverij De Banier, werd bezocht door zo’n vijftig belangstellenden uit het hele land.
De eerste exemplaren werden uitgereikt aan de auteur, Peter van Olst, die het boek op zijn beurt weer overhandigde aan prof. dr. M.J. Kater (TUA) en drs. F.A. van Hartingsveldt (Fruytier).
Beiden hadden hem na zijn promotie op de burgerschapsvorming aan de christelijke lerarenopleiding, vorig jaar september, uitgedaagd zijn inzichten verder te verbinden met de gereformeerde theologie en toegankelijk te maken voor een breder publiek.
Commotie over reformatorische scholen en burgerschap
Enkele dagen na de boekpresentatie, op maandag 29 september, brak landelijke commotie uit over reformatorische scholen en burgerschap. Volgens de activistisch-journalistieke aanpak die Nieuwsuur koos voor een tweetal uitzendingen rond dit thema zouden leerlingen op refoscholen dubbele boodschappen krijgen.
Met andere woorden: het burgerschapsonderwijs waaraan reformatorische scholen gestalte geven, zou eigenlijk haaks staan op de belangen van de wetgever en de samenleving. En dat terwijl het gepresenteerde boek juist beweert dat het hele christelijke onderwijs in wezen burgerschapsvorming is en uitgaat van de stelling van de hervormde theoloog A.A. van Ruler: ‘De ware christen, de beste burger!’
Van Olst heeft zijn boek opgezet langs de lijnen van de pedagogische driehoek wereld, leerling en leraar. Elk deel bevat zes hoofdstukken die allemaal beginnen met een verhaal dat uit het leven (of uit het onderwijs) gegrepen is. Dat wordt vervolgens behandeld in een bepaalde spanning: Jeruzalem en Babel (I.6), pelgrim en burger (II.1), richting en ruimte (III.2).
Ieder hoofdstuk mondt uit in vijf gespreksvragen over onderwijs en opvoeding die goed in schoolteams behandeld kunnen worden. Op die manier worden christelijke leraren bekwaamd in het onder woorden brengen van het maatschappelijke nut van hun identiteitsgebonden onderwijs – en dus de burgerschapskant ervan.
De kunst van het samenleven
Van Olst definieert burgerschap in het eerste hoofdstuk van zijn boek heel breed, namelijk als ‘de kunst van het samenleven’. Hij doet dat na een verhaal over de Engelse predikant Prideaux die in 1940 er niet voor terugschrok om de Bijbel een ‘handboek voor burgerschap’ te noemen. Hoewel we inmiddels in een totaal andere samenleving leven, die super-divers en super-complex is geworden, mogen we deze kunst niet opgeven, betoogt Van Olst. Burgerschapsvorming definieert hij als ‘de kunst van het bevorderen van sociale cohesie door leerlingen uit te nodigen om zich te verbinden, met elkaar, de eigen gemeenschap, de maatschappij en de wereld.’
Om op een christelijke manier in de wereld te staan, er samen te leven en samen te werken, is nodig dat leraren voorbeeldig zijn in beginselvastheid en openheid naar anderen. Zo leren zij leerlingen standvastig te zijn, alleen te staan, maar ook naastenliefde te betrachten. Zij hebben daarvoor aan de ene kant vrees voor de wereld (het wereldse, het Gode-vijandige) nodig, maar tegelijk ook liefde voor de wereld, omdat God Zelf ondanks de zondeval op Zijn schepping betrokken bleef en er Zijn genade in uitwerkt.
Burger van twee rijken
Ten diepste is nodig dat leerlingen leren dat ze burger moeten zijn van twee rijken. Eerst en vooral is nodig dat zij het Koninkrijk van God zoeken. Wie burger is van dat Koninkrijk zal daaraan motivatie ontlenen om op een positieve manier aanwezig te zijn in de wereld, of het nu gaat om het lidmaatschap van de eigen gemeenschap, het land waarin zij leven, een werelddeel of het wereldburgerschap.
Een christen leeft matig en toegewijd, als pelgrim, burger, dienaar en leerling. Maar dan is wel nodig dat de overheid ruimte maakt voor christenen om niet een nationaal burgerschap boven andere verbindingen te stellen; en dus ruimte maakt om God boven alles te gehoorzamen.
Christelijke leraren moeten leren en uitdragen waarom Gods geboden heilzaam zijn voor alle mensen, betoogt Van Olst. Zij moeten niet de indruk wekken met ‘hun’ regels graag anderen te willen domineren, maar blijven uitgaan van de geestelijke kracht van het Woord.
Dit alles samennemend, presenteert Van Olst in één van de bijlagen een model om te werken aan sjalom-zoekend burgerschap. Beginselvastheid en openheid zijn daarvan de geleiders. ‘Als dat allebei geboden is, dan moet het met de hulp van de Heere ook allebei mogelijk zijn’ (p. 211).
Getrouw verbonden. Brede burgerschapsvorming voor de christelijke leraar is voor 22,50 euro verkrijgbaar in boekhandels en te bestellen bij uitgeverij De Banier (Apeldoorn). Bestellingen vanaf 100 exemplaren kunnen rekenen op een aantrekkelijke korting.
